Duterte
muốn hay Bắc Kinh muốn?
...Trong kết quả cuộc
thăm dò mới nhất ở Philippines, Mỹ vẫn được phần đông người tham gia tin tưởng.
Theo đó, 76% nói rằng họ đặt nhiều niềm tin
vào Mỹ.
Trong khi đó, số người tin tưởng Trung Quốc chỉ là 22%. 55% có ‘chút ít niềm tin’ vào Trung Quốc và chỉ 11% còn nghi
ngờ Mỹ...
Tổng thống Duterte
muốn Mỹ rút quân khỏi Philippines trong 2 năm
Tổng thống Rodrigo Duterte trong cuộc họp báo tại Davao, miền nam
Philippines, ngày 21/08/2016REUTERS
Trong chuyến công du Tokyo hôm nay, 26/10/2016, tổng thống Rodrigo
Duterte tuyên bố muốn Hoa Kỳ rút toàn bộ binh sĩ ra khỏi Philippines trong vòng
2 năm tới, đồng thời, ông cũng cho biết sẵn sàng xem lại hiệp ước quốc phòng
với Mỹ, nếu thấy cần thiết.
Lần đầu tiên tới thăm Nhật Bản, tổng thống Philippines nhấn mạnh
trọng tâm chuyến đi là kinh tế, thương mại. Mặc dù vậy, trong một diễn đàn kinh
tế tại Tokyo hôm nay, ông Duterte đã tuyên bố : « Tôi
muốn, có thể trong vòng 2 năm tới, đất nước tôi sẽ không còn sự có mặt của quân
đội nước ngoài » và dù có phải hủy bỏ các thỏa thuận thì ông cũng
sẽ sẵn sàng làm. Tổng thống Philippines muốn ám chỉ lực lượng Mỹ đóng tại các
căn cứ quân sự trên lãnh thổ Philippines theo thỏa thuận liên minh quân sự giữa
hai nước.
Ngoài số quân đồn trú thường trực nói trên, Mỹ còn có một đơn vị
đặc nhiệm đang có mặt trên đảo Mindanao để giúp Philippines chống lại các lực
luợng khủng bố Hồi Giáo cực đoan.
Tuần trước, trong chuyến thăm Trung Quốc, ông Duterte đã gây bất
ngờ khi tuyên bố muốn chia tay với đồng minh Hoa Kỳ. Tuy nhiên sau đó ông đã
phải lên tiếng giải thích rằng phát biểu đó không có nghĩa là cắt đứt hẳn quan
hệ với Mỹ.
Tại Tokyo, tổng thống Philippines dường như muốn trấn an các cử
tọa Nhật Bản về quan hệ giữa Manila và Bắc Kinh. Ông Duterte khẳng định không
tìm kiếm liên minh quân sự với Trung Quốc và trong các cuộc đàm phán với lãnh
đạo Trung Quốc, hai bên đã không đề cập đến chuyện vũ khí, hay triển khai quân
đội hay liên minh.
Phát ngôn viên chính phủ Nhật Yoshihide Suga tuyên bố Tokyo sẽ
tiếp tục viện trợ phát triển cho Philippines, nhưng không cho biết là vấn đề
quan hệ với Mỹ có được đề cập đến hay không trong cuộc hội đàm giữa tổng thống
Philippines và thủ tướng Nhật Shinzo Abe vào chiều tối nay.
Dưới thời tổng thống Benigno Aquino, Nhật Bản và Philippines vẫn
có quan hệ khăng khít. Tokyo đã cung cấp cho Manila các tàu tuần duyên, ủng hộ
Philippines trong các tranh chấp chủ quyền biển đảo với Trung Quốc.
Liên minh kinh tế Trung Quốc- Philippines
Với Bắc Kinh, Manila là một cửa ngõ chiến lược để tiếp cận thị
trường ASEAN. Với Philippines, Trung Quốc là một trong ba đối tác thương mại và
đầu tư quan trọng nhất. Những hiềm khích tranh chấp chủ quyền biển đảo đã làm
rạn nứt liên minh kinh tế của trục Manila –Bắc Kinh. Liệu rằng Trung Quốc và
Philippines trên đà bắt lại những cơ hội đã bỏ lỡ ?
Kết thúc chuyến công du Trung Quốc trong bốn ngày, tổng thống
Philippines Rodrigo Duterte ra về với hàng loạt hợp đồng trị giá gần 15 tỷ đô
la và nhận được 9 tỷ tín dụng, trong đó có 3 tỷ đô la nhằm giúp Philippines mở rộng
cơ sở hạ tầng.
Philippines và Trung Quốc ký kết 13 thỏa thuận hợp tác trong rất
nhiều lĩnh vực từ năng lượng đến đường sắt, từ công nghệ khai thác quặng mỏ đến
hợp tác xây dựng hải cảng, từ ngành du lịch đến giao thông …
Nông gia Philippines đã phấn khởi trước tin được phép xuất khẩu
trở lại vào thị trường Trung Quốc sau gần ba năm điêu đứng khi hạt điều, trà,
cà phê Philippines không đến được tay người tiêu dùng tại nước đông dân nhất
địa cầu.
Bộ trưởng Thương mại Philippines Ramon Lopez đã không khỏi hài
lòng tuyên bố với báo chí : viễn cảnh tăng cường hợp tác với Trung Quốc cho
phép tạo ra thêm tới 2 triệu công việc làm cho người dân Philippines trong vòng
5 năm sắp tới.
Trước khi lên đường sang Trung Quốc, tổng thống Duterte tuyên bố,
trọng tâm chuyến công du của ông trên quê hương Đặng Tiểu Bình lần này là
thương mại và đầu tư. Lãnh đạo Philippines đề ra mục tiêu « sưởi ấm » quan hệ kinh
tế song phương, đã bị nguội lạnh từ khi Bắc Kinh kiểm soát bãi cạn Scarborough
nằm trong vùng đặc quyền kinh tế của Philippines và nhất là sau khi Manila đệ
đơn kiện Bắc Kinh căn cứ vào bản đồ đường 9 đoạn để đòi hỏi chủ quyền với gần
hết Biển Đông, một vùng biển mà hàng năm có tới 5.000 tỷ đô la hàng hóa phải
được vận chuyển qua.
Trao đổi mậu dịch song phương lại càng xấu hẳn đi trong hai năm
trở lại đây. Đầu tư Trung Quốc vào Philippines tuột đốc cả năm trước khi Tòa Án
Trọng Tài Thường Trực La Haye ra phán quyết phủ nhận cơ sở pháp lý bản đồ «
đường lưỡi bò ».
Cái giá phải trả trong cuộc đọ sức bất cân xứng với Trung Quốc ở
Biển Đông
Philippines đứng hạng thứ 41 trên trong số những quốc gia xuất
khẩu hàng hóa nhiều nhất trên thế giới. Trung bình trong thời gian 2011-2013,
các hoạt động thương mại chiếm 56 % GDP tại quốc gia Đông Nam Á này. Năm 2014
tổng kim ngạch xuất khẩu của Philippines lên tới 80 tỷ đô la. Theo thứ tự, Nhật
Bản, Mỹ và Trung Quốc là ba thị trường xuất khẩu lớn nhất của các doanh nghiệp
Philippines.
Rau quả tươi, đồ điện,trang thiết bị điện tử, khoáng sản, dệt may
… là những mặt hàng Philippines bán ra nước ngoài để đổi lấy dầu lọc, dầu thô,
xe hơi, máy bay, trực thăng, …
Vào tháng 3/2016, vài tháng trước phán quyết của Tòa Án Trọng Tài
La Haye về vụ kiện Biển Đông, người tiêu dùng Trung Quốc đã hủy 35 tấn chuối Philipines,
với lý do phát hiện một loại hóa chất được dùng trong phân bón quá cao so với
chuẩn mực của nước này.
Nông dân Philippines riêng trong vụ đó bị thiệt hại 33.000 đô la.
Giới quan sát đều biết, “chuẩn mực an toàn” chỉ là cái cớ để Bắc Kinh bắt chẹt
Manila, khi biết rằng Philippines là nguồn xuất khẩu chuối đứng thứ nhì trên
thế giới, sau có Ấn Độ.
Tổng trao đổi mậu dịch hai chiều giữa Philippines và Trung Quốc
năm 2015 đạt 17 tỷ đô la, giảm đi đáng kể so với 30 tỷ vào cuối 2011, tức là
trước khi có tranh chấp ở bãi cạn Scarborough.
Cũng năm 2011, trong chuyến công du Bắc Kinh, tổng thống
Philippines khi đó là ông Benigno Aquino đã kỳ vọng nâng tổng trao đổi mậu dịch
hai chiều lên thành 60 tỷ đô la vào năm 2016.
Trong lĩnh vực đầu tư, Trung Quốc đứng thứ ba trong số các nước bỏ
vốn vào Philippines. Sau tranh chấp năm 2012 và nhất là kể từ khi Manila khởi
kiện Bắc Kinh ra trước Tòa Án Trọng Tài Thường Trực La Haye đầu năm 2013, tống
số vốn đầu tư trực tiếp Trung Quốc vào các dự án xây dựng đang từ gần 8 tỷ đô
la cuối năm 2011 rơi xuống còn 251 triệu đúng một năm sau đó.
Trước ngày tổng thống Duterte lên đường sang Bắc Kinh, đại sứ
Trung Quốc tại Manila đã nhắc khéo công luận Philippines rằng, trong 10 nước
thành viên ASEAN, Philippines là quốc gia chỉ thu thút được có 1,6 % tổng số
vốn đầu tư của Trung Quốc. Tỷ lệ này kém xa so với 9 nước còn lại trong Hiệp hội
các quốc gia Đông Nam Á, và thua rất xa 46 % của Singapore.
Một biện pháp trừng phạt khác mà Bắc Kinh đã giáng cho Manila là
đã cắt giảm hẳn các chương trình tuyển dụng người lao động Philippines sang Trung
Quốc, theo như quan sát của Viện Nghiên Cứu Quan Hệ Quốc Tế Đương Đại của Trung
Quốc, trụ sở tại Bắc Kinh.
Một đòn nặng khác cho kinh tế Philippines là lượng du khách Trung
Quốc tham quan quốc gia Đông Nam Á này cũng đã giảm mạnh trong 5 năm gần đây.
Về số lượng du khách Trung Quốc đứng hàng thứ tư, với hơn 6,21 %
thị phần, nhưng sau vụ Manila kiện Bắc Kinh ra trước Tòa Án La Haye về Biển
Đông, Cục Du Lịch Trung Quốc khuyến cáo công dân nước này tránh tới
Philippines.
Trên thực tế, bên cạnh những con số vừa nêu, cần lưu ý trong 5 năm
trở lại đây, Philippines được xem là một trong số các nền kinh tế năng động của
Đông Nam Á với tỷ lệ tăng trưởng 7,1 % năm 2013 chủ yếu nhờ tiêu thụ nội địa,
và đầu tư trực tiếp nước ngoài.
Theo thẩm định của Ngân Hàng Pháp Triển Á Châu, trong hai tài khóa
2014 và 2015, GDP của Philippines vẫn tăng đều đặn ở mức 6 % một năm ; lạm phát
tăng chậm lại. Dù vậy về mặt xã hội Philippines vẫn phải đối mặt với cảnh bần
cùng : 1/3 dân số sống dưới ngưỡng nghèo khó ; 6,3 % dân số trong tuổi lao động
không có việc làm, và khoảng cách giàu ngheo là một mối đe dọa đối với ổn định
xã hội.
Đầu óc thực tiễn của Manila
Trên thực tế, dù đọ sức với Bắc Kinh để bảo vệ chủ quyền lãnh thổ
nhưng Manila luôn ý thức được tính sống còn của liên minh kinh tế với Trung
Quốc.
Bằng chứng là chính quyền tổng thống Aquino vừa mãn nhiệm hồi
tháng 6/2016, cuối năm 2015, Philippines vẫn hăng hái gia nhập ngân hàng AIIB
và đã nỗ lực để được là thành viên sáng lập Ngân Hàng Đầu Tư Cơ Sở Hạ Tầng Á Châu,
một sáng kiến của Bắc Kinh để làm đối trọng với Ngân Hàng Thế Giới hay Ngân
Hàng Phát Triển Á Châu.
Là nền kinh tế lớn thứ 5 trong khối Đông Nam Á, theo thẩm định của
Ngân Hàng Phát Triển Á Châu, Philippines cần đầu từ đến 127 tỷ đô la vào cơ sở
hạ tầng trong giai đoạn từ 2010 đến 2020 và ngay từ những năm tháng còn cầm
quyền, tổng thống Benigno Aquino đã kỳ vọng dễ dàng vay được vốn của ngân hàng
AIIB cho các dự án xây dựng từ hệ thống xa lộ, đến mang lưới viễn thông. Đó là
lý do vì sao mà Manila luôn tách bạch hai hồ sơ tranh chấp biển đảo và hợp tác
kinh tế.
Trả lời đài RFI Pháp ngữ, chuyên gia về Châu Á của Pháp, bà
Valérie Niquet thuộc Viện nghiên cứu Chiến Lược Fondation pour la Recherche
Stragégique không quên nhắc lại tổng thống Duterte đã kín đáo trên hồ sơ Biển
Đông trong chuyến công du du Bắc Kinh vừa qua, chủ yếu là để thu hút đầu tư
Trung Quốc. Câu hỏi đặt ra là liệu
Bắc Kinh sẽ chịu chi tiền cho Philippines tới mức độ nào và Manila không khi
nào bỏ tất cả trứng vào một giỏ.
« Ông Duterte đã chứng minh rõ ràng là ông muốn huy động vốn của
Trung Quốc. Thậm chí Manila kỳ vọng vay được của Trung Quốc 3 tỷ đô la tín dụng
với lãi suất thấp. Tổng
thống Duterte có đầu óc rất thực tế, ông chờ đợi xem là Bắc Kinh sẵn sàng chi
ra bao nhiêu tiền, để lôi kéo Philippines và quỹ đạo của Trung Quốc, để chính
sách xoay trục của Manila thuận lợi cho phía Trung Quốc. Bắc Kinh cũng chờ xem
Philippines xa lánh Mỹ tới cỡ nào.
Có điều, tiền bạc không giải quyết được tất cả. Trước mắt, tranh
chấp biển đảo giữa hai nước vẫn chưa ngã ngũ. Cụ thể là về quy chế bãi cạn Scarborough
: cách nay vài tháng Tòa Án Trọng Tài La Haye đã ra phán quyết về vụ
Philippines kiện Trung Quốc đòi hỏi quá đáng chủ quyền đối với vùng Biển Đông.
Chưa biết được là Bắc Kinh sẽ có cho phép ngư dân Philippines quay trở lại vùng
đánh bắt truyền thống này của họ hay ngược lại, Trung Quốc nhân dịp này sẽ lấn
lướt thêm một bước nữa buộc Manila phải công nhận chủ quyền của Bắc Kinh đối
với bãi cạn Scarborough.
Đây thực sự là một ẩn số. Thêm vào đó, cũng không ai biết được là
Trung Quốc sẽ chịu chi tới mức nào để mua chuộc Philippines. Cũng đừng quên rằng,
sau Bắc Kinh, tổng thống Duterte công du Nhật Bản và còn dự trù viếng thăm
Matxcơva. Có nhiều khả năng là lãnh đạo Philippines sẽ tiếp tục thương lượng
với các đối tác lớn về chính sách đối ngoại của Manila ».
Một cuộc thăm dò dư luận cho thấy người Philippines vẫn tin tưởng
Mỹ nhiều hơn Trung Quốc, bất chấp luận điệu chống Mỹ và thái độ hữu hảo với Trung
Quốc của ông Duterte.
Trong kết quả cuộc thăm dò mới nhất ở Philippines, Mỹ vẫn được
phần đông người tham gia tin tưởng. Theo đó, 76% nói rằng họ đặt nhiều niềm tin
vào Mỹ. Trong khi đó, số người tin tưởng Trung Quốc chỉ là 22%. 55% có ‘chút ít
niềm tin’ vào Trung Quốc và chỉ 11% còn nghi ngờ Mỹ.
Khảo sát được Social Weather Stations (SWS) thực hiện từ ngày 24
tới 27/9 trên 1.200 người và không yêu cầu người tham gia giải thích quan điểm
của mình. Niềm tin của người dân Philippines với cả 2 quốc gia đều giảm nhẹ từ
cuộc khảo sát vào tháng 6.
Khảo sát của SWS năm ngoái cho kết quả 81% rất tin tưởng vào Mỹ,
chỉ 9% còn nghi ngại. Những con số này đối với Trung Quốc là 27% và 51%. Thăm
dò này được thực hiện sau cuộc bầu cử tổng thống Philippines, trước khi ông Duterte
chính thức nhậm chức và trước quán quyết của tòa án trọng tài ở Hague về vấn đề
Biển Đông vào tháng 7.
 |
|
Bất
chấp thái độ thù địch với phương Tây của Tổng thống Duterte, người dân
Philippines vẫn tin tưởng Mỹ hơn Trung Quốc. Ảnh: Wikipedia.
|
Ông Duterte bắt đầu chuyến thăm Trung Quốc vào thứ 3 cùng đoàn đại
biểu doanh nghiệp gần 200 người. Mục tiêu chuyến đi nhằm mở ra cơ hội liên minh
thương mại mới với Bắc Kinh, từ đó thúc đẩy kinh tế Philippines và đa dạng hóa
chính sách ngoại giao quá phụ thuộc vào Washington.
Trong một bình luận, ông Duterte nói rằng việc chuyển hướng chính sách
đối ngoại cho thấy sự thay đổi trong mối quan hệ Philippines - Trung Quốc.Tuy
vậy, ông không đánh đổi chủ quyền hàng hải và cũng sẽ nêu lại vấn đề phán quyết
trước đó.
Theo Reuters, thái độ thù
địch với Mỹ và hành động ‘tán tỉnh’ Trung Quốc ngay sau vụ kiện khiến cộng đồng
quốc tế khá bối rối.
Tuần trước, ông Duterte gọi Tổng thống Mỹ Barack Obama, Liên minh châu
Âu (EU) và Liên Hợp Quốc là “những kẻ ngốc” vì đã chỉ trích cuộc chiến chống ma
túy ở Philippines. Trước đó, ông cũng dọa ‘chia tay’, đơn phương dỡ bỏ mối quan
hệ liên minh nhiều thập kỷ với Mỹ. Một số chuyên gia đánh giá hành động này gây
nên mối quan ngại gia tăng vị thế của Trung Quốc và suy yếu ảnh hưởng của Mỹ.
Thúy Nguyên
No comments:
Post a Comment