Biển Đông:
Quan điểm trung lập « tích cực » của Pháp
Tổng thống Pháp François
Hollande được chủ tịch nước Việt Nam Trần Đại Quang (T) đón tiếp ngày 6/09/2016
tại Hà Nội.REUTERS/Minh Hoang/Pool
Ngay trước ngày tổng thống Pháp đến Hà Nội hôm 05/09/2016, chủ
tịch nước Việt Nam Trần Đại Quang đã bắn tiếng kêu gọi Pháp hậu thuẫn Việt Nam trong
vấn đề Biển Đông trong bài phỏng vấn ngày 24/08 dành cho hãng tin AFP. Lời kêu
gọi này đã được tổng thống François Hollande đáp ứng một phần, trong bối cảnh
Paris được cho là ngày càng muốn đóng một vai trò năng động hơn tại châu Á
Mối quan tâm của Pháp trên hồ sơ Biển Đông đã được chính thức ghi
nhận trong bản Tuyên Bố Chung Việt Pháp, công bố ngày 06/09/2019, sau cuộc tiếp
xúc thượng đỉnh giữa hai nguyên thủ François Hollande và Trần Đại Quang tại Hà
Nội.
Tuyên Bố Chung Việt-Pháp nói đến phán quyết trọng tài về Biển Đông
Trong số 19 điểm của bản Tuyên Bố Chung, điểm 18 được dành riêng
cho vấn đề Biển Đông và ghi rõ :
« Hai nhà lãnh đạo khẳng định tầm
quan trọng của việc duy trì hòa bình, ổn định, an ninh, an toàn, tự do hàng
hải, hàng không ở khu vực. Hai bên nhấn mạnh tầm quan trọng của việc giải quyết
tranh chấp bằng các biện pháp hòa bình, không sử dụng vũ lực hay đe dọa sử dụng
vũ lực, trên cơ sở các nguyên tắc của luật pháp quốc tế, đặc biệt là Công ước
của Liên Hiệp Quốc về Luật biển (UNCLOS) năm 1982. »
Công thức trên đây nhìn chung không có gì mới lạ vì luôn luôn được
sử dụng trong các văn kiện bày tỏ thái độ quan ngại trước các diễn biến gây
căng thẳng tại Biển Đông, chủ yếu do Trung Quốc gây nên.
Điểm mới nằm trong
phần thứ hai của điểm 18 bản Tuyên Bố Chung Việt-Pháp khi hai nước đều nhắc đến
phán quyết của Tòa Trọng Tài Thường Trực về Biển Đông :
« Sau phán quyết của Tòa Trọng Tài
Thường Trực ngày 12/7/2016, hai bên khẳng định tôn trọng nguyên tắc thượng tôn
pháp luật trên các vùng biển và đại dương và nhấn mạnh tầm quan trọng của việc
thực hiện đầy đủ Tuyên bố về ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC), ủng hộ các
nỗ lực nhằm đạt được Bộ quy tắc ứng xử của các bên ở Biển Đông (COC). »
Paris đáp ứng yêu cầu hậu thuẫn của Hà Nội
Trong một điểm khác, Tuyên Bố Chung Việt-Pháp nhân chuyến công du
Việt Nam của tổng thống Pháp François Hollande còn xác định hướng thắt chặt
quan hệ hợp tác quân sự và quốc phòng giữa hai nước : « Hai
bên nhất trí tăng cường đối thoại chiến lược về quốc phòng và tiếp tục hợp tác
về (...) các chuyến thăm của tàu quân sự, trang thiết bị quốc phòng (...). Hai
bên mong muốn mở rộng hợp tác về an ninh và an toàn hàng hải, hàng không.
»
Trong buổi họp báo chung cùng với chủ tịch nước Việt Nam tại Hà
Nội, tổng thống Pháp đã nhắc lại một số nguyên tắc trong đó có việc «
tôn trọng quyền tự do hàng hải, tôn trọng Công Ước Liên Hiệp Quốc về Luật Biển
». Theo ông Hollande, nước Pháp sẵn sàng « hỗ
trợ Việt Nam trong nỗ lực bảo vệ vùng biển của mình ». Theo ghi
nhận của đặc phái viên báo Le Monde, ý sẵn sàng hỗ trợ Việt Nam cũng đã được
tổng thống Pháp nhắc lại trước các sinh viên và giảng viên đại học tại Hà Nội.
Theo các nhà quan sát, tổng thống Pháp như vậy đã làm rõ thêm lập
trường của Paris trong vấn đề Biển Đông, đáp ứng phần nào mong đợi của Hà Nội,
đã được chính chủ tịch nước Việt Nam Trần Đại Quang nêu lên ngày 24/08 khi ông
tuyên bố với hãng tin Pháp AFP rằng Việt Nam «
rất tán đồng việc Pháp và các nước khác tham gia vào tiến trình duy trì hòa
bình và ổn định trong khu vực và trên Biển Đông... để bảo đảm an ninh và quyền
tự do lưu thông trên không và trên biển ».
Khi nhắc đến phán quyết về Biển Đông của Tòa Trọng Tài La Haye
trong bản Tuyên Bố Chung với Việt Nam, Pháp đã cho thấy lập trường ủng hộ phán
quyết của mình, đi ngược lại mong muốn của Trung Quốc vốn đã cực lực đả phá
quyết định của Tòa La Haye.
Pháp muốn luật quốc tế được tôn trọng tại Biển Đông
Về quan điểm của Pháp trên vấn đề Biển Đông, trả lời phỏng vấn của
Ban Việt Ngữ RFI trước khi tổng thống François Hollande đến Việt Nam, tướng Daniel
Schaeffer, chuyên gia Pháp về Biển Đông thuộc trung tâm nghiên cứu Asie21 cho
rằng cũng như Liên Hiệp Châu Âu hay là Mỹ, Paris giữ thái độ trung lập trên vấn
đề tranh chấp chủ quyền nhưng rất quan tâm đến nhu cầu tôn trọng luật biển quốc
tế và quyền tự do hàng hải:
DS :Để trả lời câu hỏi của ông, trước hết tôi xin
nói là tôi không hề có quan hệ với các giới chức chính phủ Pháp, cho nên tôi
không thể biết một cách chính xác là quan điểm của chính phủ Pháp về Biển Đông,
cụ thể ra sao.
Điều duy nhất mà tôi có thể nói là thông qua phát biểu của bộ
trưởng Quốc Phòng Pháp Jean-Yves Le Drian tại Đối Thoại Shangri La ở Singapore
mới đây, và những phát biểu trong khuôn khổ các cuộc họp của nhóm G7 tại Nhật
Bản, nước Pháp muốn duy trì tuyệt đối một thái độ trung lập trên vấn đề Biển
Đông, nhưng rất quan tâm đến việc tôn trọng luật biển quốc tế nhằm bảo đảm
quyền tự do hàng hải.
Trên điểm này, lập trường của Pháp tương đồng với quan điểm của
rất nhiều nước khác, từ Mỹ cho đến Nhật, Úc, vân vân.
Về yêu cầu giúp đỡ mà Việt Nam nêu lên, tôi cho rằng có một số
hướng để đáp ứng. Tuy nhiên, nước Pháp cũng như phần còn lại của Châu Âu phải
có quan điểm trung lập trên vấn đề này.
Điều duy nhất mà Pháp và Liên Hiệp Châu Âu có thể làm là yêu cầu
Trung Quốc tôn trọng luật biển quốc tế, điều mà Bắc Kinh nói là họ vẫn làm,
nhưng trong thực tế thì không hẳn là như vậy nếu ta xem xét quan điểm của Trung
Quốc trên những vấn đề đang diễn ra.
Pháp có thể yêu cầu Bắc Kinh tôn trọng phán quyết Biển Đông
Theo tướng Schaeffer, vấn đề yêu cầu Trung Quốc tôn trọng luật
biển quốc tế đã trở nên dễ dàng hơn sau khi quốc tế đã có phán quyết về tính
bất hợp pháp của các yêu sách chủ quyền quá đáng của Bắc Kinh :
DS:Pháp có thể yêu cầu Trung Quốc tôn trọng phán
quyết của Tòa Án Trọng Tài Thường Trực La Haye bởi vì phán quyết này không chỉ
liên quan đến Philippines – ta không nên giới hạn phán quyết này trong phạm trù
song phương Philippines-Trung Quốc – mà còn liên quan đến tất cả các nước ven Biển
Đông như Việt Nam, Malaysia, Brunei, và cả Indonesia, vì đường « lưỡi bò » của
Trung Quốc cũng bao gồm một phần vùng đặc quyền kinh tế của Indonesia ở khu vực
quần đảo Natuna ở miền Đông Bắc.
Không chỉ có Philippines được hưởng lợi từ phán quyết của Tòa
Trọng Tài La Haye, mà tất cả các nước ASEAN đều có lợi.
Một ví dụ cụ thể là Việt Nam. Ít ra là trên bình diện pháp lý,
toàn bộ vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam được chính thức thừa nhận, kể cả khu
vực trải rộng đến tận bãi Vanguard Bank, phía Tây quần đảo Trường Sa.
Nước Pháp như vậy là có thể yêu cầu Trung Quốc tôn trọng các cam
kết của họ khi ký kết Công Ước Liên Hiệp Quốc về Luật Biển UNCLOS 1982, đặc
biệt là Điều 298.
Trong điều này, Bắc Kinh chỉ giữ lại phần đầu, tức là không chấp
nhận các phán quyết của trọng tài quốc tế liên quan đến việc phân định hải
phận, vùng tiếp giáp và vùng đặc quyền kinh tế, trong lúc mà điều khoản đó của
UNCLOS đi xa hơn rất nhiều, và cho rằng việc không chấp nhận phán quyết chỉ có
thể được thực hiện với một số điều kiện. Philippines khi nộp đơn kiện Trung
Quốc đã tuân thủ các điều kiện đó, còn Trung Quốc thì bỏ qua hẳn phần thứ hai
này.
Pháp năng nổ thuyết phục Châu Âu tuần tra Biển Đông, Luân Đôn ủng
hộ Paris
Cho dù lập trường chung của Pháp trong vấn đề Biển Đông là trung
lập, nhưng tướng Schaeffer cũng như nhiều nhà phân tích khác đều ghi nhận nỗ
lực của Paris trong việc thuyết phục Liên Hiệp Châu Âu có biện pháp cụ thể trong
việc bảo vệ luật biển quốc tế tại Biển Đông : Đó là tổ chức các chiến dịch tuần
tra vì quyền tự do hàng không và hàng hải :
DS : Tôi
không biết là nước Pháp có khả năng buộc Trung Quốc hiểu ra điều đó hay không
mà không tỏ ra thiên vị Việt Nam, Malaysia hay Philippines. Theo tôi, nước Pháp
phải giữ lập trường trung lập trên vấn đề Biển Đông, và nhấn mạnh trên sự thiết
yếu phải tôn trọng luật lệ quốc tế.
Điều đó có thể làm phía Việt Nam phần nào thất vọng, nhưng Pháp
không thể ngả hẳn theo phía Việt Nam. Pháp có thể đưa ra một số gợi ý, nhưng
không thể có lập trường nào khác hơn là trung lập, và Châu Âu cũng vậy.
Cái hay là bộ trưởng Quốc Phòng Pháp Le Drian đã mời các quốc gia
châu Âu khác tham gia vào các chiến dịch tuần tra vì quyền tự do hàng hải trên Biển
Đông, như là Mỹ đã làm, không phải là để khiêu khích Trung Quốc, mà là để nói
với mọi người rằng « Pháp và châu Âu cũng có lợi ích trong việc quyền tự do
hàng hải được tôn trọng ở Biển Đông, trong việc Công Ước Liên Hiệp Quốc về Luật
Biển được tuân thủ.
Ông Le Drian đã từng tuyên bố là nếu không được tôn trọng ở Biển
Đông, luật lệ quốc tế có nguy cơ bị coi thường ở phần còn lại trên thế giới.
Vấn đề là phải làm sao cho Trung Quốc hiểu được là phán quyết của
Tòa Thường Trực không phải là nhằm vào Trung Quốc, mà là để thực thi luật biển
quốc tế.
Có đào bới bản phán quyết đến đâu, thì cũng không thấy điểm nào
bất công đối với Trung Quốc, cho dù nước này đã tập hợp được một số nước ủng
hộ.
Phải nói là Pháp không đơn độc trong ý muốn tuần tra vì quyền tự
do lưu thông trên Biển Đông. Hôm 05/09/2016, bộ trưởng Quốc Phòng Anh Quốc
Michael Fallon đã khẳng định rằng Luân Đôn và Paris đều « tay trong tay » trên
vấn đề quyền tự do hàng hải trên Biển Đông.
Việt Nam: Trụ cột trong chính sách ‘xoay trục
sang châu Á’ của Pháp?
Tổng thống Pháp,
François Hollande và chủ tịch nước Việt Nam, Trần Đại Quang duyệt hàng quân
danh dự trước Phủ chủ tịch, Hà Nôi, ngày 06/09/2016.REUTERS/Minh Hoang
Tổng thống Pháp Francois Hollande vừa kết thúc chuyến thăm chính
thức Việt Nam, diễn ra trong hai ngày 5-6/9/2016. Ông Hollande trông đợi điều
gì từ chuyến công du này? Đây chính là câu hỏi mà tờ báo mạng The Diplomat cố
gắng giải thích trong bài viết đăng ngày 07/09/2016 với tựa đề “Việt
Nam: Trụ cột trong chính sách xoay trục sang châu Á của Pháp?”.
Theo tiến sĩ Nguyễn Quốc Thanh, tác giả bài viết, thành viên
IrAsia, Trung tâm Nghiên cứu Khoa học Quốc gia Pháp, tại đại học Aix-Marseille,
chuyến viếng thăm Việt Nam của tổng thống Pháp là một báo hiệu tốt cho các trao
đổi trong tương lai giữa hai nước.
Về mặt chính thức, hai bên nhấn mạnh đến hợp tác văn hóa và tăng
cường quan hệ giữa Hà Nội và Paris. Tuy nhiên, chính phủ Việt Nam trông đợi
nhiều hơn từ chuyến công du này của tổng thống Pháp, nhất là kể từ khi bộ
trưởng Quốc Phòng Pháp, ông Jean-Yves Le Drian trong bài diễn văn tại Diễn đàn
Đối thoại Quốc phòng Shangri-La, ở Singapor hồi tháng 6/2016 có đề cập đến việc
Liên Hiệp Châu Âu cùng “tuần tra hàng hải chung tại khu vực
châu Á”.
Theo đại sứ Pháp tại Việt Nam, chuyến công du cấp Nhà nước của ông
Hollande tại Việt Nam (đây là vị tổng thống thứ ba kể từ đầu những năm 1990 và sau
thời kỳ Đổi Mới) nhằm khuyến khích các biện pháp bảo vệ môi trường. Hơn nữa,
Pháp sẽ giúp Việt Nam xử lý chất lượng không khí tốt hơn qua việc xây dựng hệ
thống đo lường chất lượng không khí.
Tuy nhiên, một lĩnh vực khác sẽ đặc biệt thu hút sự quan tâm nhiều
hơn. Dường như ông Hollande và đồng nhiệm Việt Nam, chủ tịch nước Trần Đại
Quang xem xét làm thế nào thắt chặt hơn nữa quan hệ đối tác chiến lược mà hai
bên đã ký kết vào năm 2013.
Việt Nam có lợi trong việc phát triển quan hệ kinh tế với cường
quốc châu Âu này, nhưng Paris cũng lo lắng rất nhiều đến các lợi ích kinh tế
của mình tại Đông Nam Á. Báo cáo của Thượng viện Pháp năm 2014 đặt ưu tiên cho
trao đổi thương mại với các quốc gia Đông Nam Á và đặc biệt với Việt Nam. Hiện
có đến khoảng 300.000 người Việt đang sinh sống và học tập tại Pháp.
Về mặt lịch sử, Pháp là quốc gia tài trợ lớn thứ hai, chỉ đứng sau
Nhật Bản với mức viện trợ tích lũy từ năm 1993 lên đến 1,7 tỷ đô la. Xuất khẩu
của Pháp sang Việt Nam đạt mức 858 triệu đô la vào năm 2014 và tăng lên đến
1,57 tỷ đô la vào năm 2015. Khoảng 300 doanh nghiệp Pháp đang hoạt động tại
Việt Nam, cung cấp 26000 việc làm tại đây. Với chuyến thăm của ông Hollande, quan
hệ kinh tế và tài chính được thắt chặt hơn nữa với khoảng 20 thỏa thuận song
phương mới được ký kết để tạo thuận lợi cho trao đổi giữa hai đối tác.
Pháp đã chậm chân so với các đối thủ châu Á ?
Nhưng bên cạnh những trao đổi trên, phần quan trọng nhất của các
cuộc thảo luận tập trung vào hợp tác quốc phòng, một phần trong hiệp định đối
tác chiến lược năm 2013.
Pháp là quốc gia có ngành hàng hải lớn thứ hai trên thế giới và “Lực
lượng Bảo vệ Chủ quyền”, với 72 tầu chiến và tầu hỗ trợ, có một bề
dầy kinh nghiệm tại các vùng nước ấm. Tự do lưu thông hàng hải là mối bận tâm
chính đối với Pháp do các tranh chấp lãnh hải trong khu vực. Cho dù Pháp có
nhiều vùng lãnh thổ hải ngoại tập trung chủ yếu ở Thái Bình Dương, quan tâm của
nước này tại vùng Đông Nam Á mỗi năm mỗi lớn. Trong vòng thập niên qua, tầm ảnh
hưởng của Pháp đã bị mất đi một cách đáng kể tại châu Phi nên nước này rất cần
tìm lại vị thế của mình tại châu Á.
Với cuộc viếng thăm với đối thủ xưa trong lịch sử, ông Hollande
không chỉ thúc đẩy quan hệ kinh tế mà cả trong lĩnh vực quân sự. Và bây giờ là
thời điểm tốt nhất. Việt Nam hiện nay là một thị trường cho các loại chiến đấu
cơ và hệ thống tên lửa tân tiến. Sau vụ tai tiếng rò rỉ hàng loạt các dữ liệu
về công ty đóng tầu ngầm DCNS, Pháp nhất thiết phải đưa ra một hình ảnh tích
cực về độ tin cậy và sự nghiêm túc của họ trên phương diện hợp tác quốc phòng.
Và đó cũng là lúc để cùng nghiên cứu một chính sách nhằm cạnh tranh với các
cường quốc châu Á.
Hoa Kỳ dỡ bỏ cấm vận vũ khí sát thương đối với Việt Nam đã biến
nước này thành một khách hàng tiềm tàng cho các nhà sản xuất vũ khí của Pháp.
Nhưng cuộc cạnh tranh với các nhà cung cấp châu Á khá là gay gắt, đó là chưa
tính đến Nga và Mỹ. Việc Ấn Độ tuyên bố cấp 500 triệu đô la tín dụng để tăng
cường năng lực quốc phòng, kết hợp với việc Hà Nội ký kết các thỏa thuận quân
sự với Nhật Bản càng làm cho phái đoàn của Pháp thêm gặp khó khăn.
Về phía Việt Nam, sự “xích
lại gần” giữa Trung Quốc và Cam Bốt không là điềm tốt cho sự ổn
định địa chính trị trong tương lai của nước này. Với lực lượng dân quân biển
của Trung Quốc hoạt động tích cực ở Biển Đông bất chấp phán quyết của Tòa Trọng
Tài La Haye phủ nhận các “quyền lịch sử” của nước
này tại các vùng lãnh hải có tranh chấp, Bắc Kinh dường như có đủ sức mạnh để
cản trở các hoạt động hàng hải của Việt Nam. Cộng thêm với việc quan hệ giữa Hà
Nội với nước láng giềng sát cạnh và đồng minh trên đất liền ngày càng xấu, đấy
có lẽ là kịch bản tệ hại nhất cho Việt Nam. Hơn bao giờ hết, Hà Nội cần phải
gia tăng trao đổi với một đối tác châu Âu.
Trong bối cảnh này, Pháp có lẽ là một sự đặt cược tốt nhất. Paris
đã chuẩn bị cho chính sách “xoay trục” sang Đông Nam
Á ngay từ đầu năm 2013. Sau chuyến thăm thành phố Hồ Chí Minh của tầu chiến
Georges Leygues của Hải quân Pháp, một tầu chiến khác, Vendemiaire đã đến thăm
cảng Đà Nẵng trong tháng 5/2016, tầu đổ bộ Tonnerre đã cập cảng biển quốc tế
Cam Ranh, đó là những bằng chứng đủ để cho thấy là Pháp đang trở lại với vùng
Đông Nam Á. Chuyến công du của ông Hollande sẽ tìm cách tăng cường tốt hơn nữa
hợp tác chiến lược này.
__._,_.___
No comments:
Post a Comment