Úc Châu và vấn đề Biển Đông
Đỗ Đăng Liêu
Cùng tác giả:
Vào ngày 31/3 vừa qua, Tư Lệnh Hạm Đội Thái Bình Dương của Hoa Kỳ
là Đô Đốc Harry Harris đã tuyên bố rằng, việc Trung Quốc đang xây “trường thành
cát” trên Biển Đông qua việc ồ ạt xây các đảo nhân tạo ở quần đảo Trường Sa đã
gây mất ổn định ở Biển Đông.
Đô đốc Harris nói: "Khi nhìn vào các hành
động khiêu khích của Trung Quốc đối với các quốc gia có tranh chấp chủ quyền
khác, sự thiếu minh bạch và không phù hợp với luật pháp quốc tế về vùng biển
Lưỡi Bò, và sự bất cân xứng giữa sức mạnh của Trung Quốc so với các nước láng giềng
nhỏ hơn, thì không có gì ngạc nhiên khi phạm vi và tốc độ xây dựng các đảo nhân
tạo đang đặt ra câu hỏi nghiêm túc về ý định của Trung Quốc”.
Qua phát biểu của Đô Đốc Harris, ông Michael Wesley, Giám Đốc
Trường Châu Á - Thái Bình Dương thuộc Đại Học Quốc Gia Úc nhận định rằng đây là
một bước nhẩy vọt, phản ảnh quyết tâm của Hoa Kỳ trong việc muốn giải quyết
căng thẳng trong khu vực Biển Đông.
Ông Wesley cũng nói là nước Úc sẽ không đứng ngoài cuộc, vì 60%
mậu dịch thông thương của Úc lệ thuộc vào Biển Đông.
Nước Úc và ASEAN
Úc Châu thật sự ở rất xa đối với khu vực Đường 9 Đoạn và quần đảo Trường
Sa. Không những xa về khoảng cách địa lý mà còn bị ngăn cách khỏi khu vực này
bởi những quần đảo của các nước Nam Dương, Mã Lai, Brunei và Phi Luật Tân.
Thêm vào đó, nước Úc căn bản lại là một quốc gia có nguồn gốc từ
Anh Quốc, Tây Phương da trắng, khác hẳn với những quốc gia trong khu vực đều là
Á Châu da vàng. Tình cảnh giống như một người da trắng lạc vào giữa khu chợ da
màu.
Thế nhưng, điều có thể nhiều người không trông đợi đã xảy ra. Đó
là việc nước Úc đã liên minh với Mỹ để phản đối Trung Quốc về vụ giàn khoan HD
981 và vụ lấp bãi đá chìm Gạc Ma. Câu hỏi được đặt ra là, Úc sẽ được lợi gì khi
liên minh với Hoa Kỳ và nhất là quan hệ với CSVN và Phi Luật Tân trong việc đối
phó Trung Quốc ở biển Đông, và vấn đề Biển Đông quan trọng tới mức độ nào trên
căn bản lợi ích quốc gia của nước Úc?
Đã từ lâu, nước Úc muốn trở thành một thành viên của Châu Á, đặc
biệt là đối với khu vực Đông Nam Á. Mục tiêu của chính sách đối ngoại của Úc trong
nhiều năm qua là hướng về khối ASEAN và vì thế, Úc chia xẻ quan điểm và trách
nhiệm chung của khối ASEAN về vấn đề biển Đông.
Ông Simon Merrifield, đại sứ Úc tại ASEAN đã trình bày quan điểm
của nước về ASEAN như sau:
“ASEAN giữ vai trò chủ chốt trong việc giúp tất cả chúng ta kiểm
soát sự năng động chiến lược đang thay đổi trong khu vực, bao gồm cả các mối quan
hệ giữa các nước lớn. ASEAN và các diễn đàn do ASEAN dẫn dắt có thể tận dụng
vai trò trung tâm này để giải quyết một cách chủ động một số vấn đề nhạy cảm
hơn của khu vực, trong đó tất nhiên bao gồm cả những căng thẳng đang diễn ra
tại biển Đông.”
Với tầm nhìn đó, nước Úc đã trở thành đối tác đối thoại đầu tiên
của ASEAN từ năm 1974 kéo dài đến hôm nay. Hiện nay, Úc Châu đã cung cấp cho khối
ASEAN một khoản viện trợ phát triển thường niên trị giá 1 tỷ Mỹ Kim cho các
nước thành viên kém phát triển. Khối ASEAN hiện là đối tác chiến lược đồng thời
là đối tác thương mại lớn thứ 2 của Úc, chỉ sau Trung Quốc với tổng kim ngạch
thương mại hai chiều giữa Úc và ASEAN lên đến 99 tỷ Mỹ Kim.
Úc Châu và Biển Đông
Vừa là đối tác chiến lược của khối ASEAN, vừa là đồng minh cật
ruột của Hoa Kỳ trong nhiều thập niên dài, đặc biệt trên phương diện quân sự. Hoa
Kỳ và nước Úc đã là đồng minh của nhau trong thế chiến thứ hai và sau đó trong cuộc
chiến tranh Việt Nam hồi thập niên 60 trong thế kỷ trước.
Tuy nhiên sau khi chiến tranh Việt Nam kết thúc vào tháng 4/1975, dưới
thời cựu thủ tướng Úc Malcolm Fraser (1975-1983), nước Úc muốn chấm dứt sự phụ
thuộc của Úc với Mỹ trong vấn đề an ninh và giành lại khả năng tự chủ. Ông
Fraser đã hướng về Bắc Kinh như một khách hàng hơn là một kẻ thù từ sau khi
Đặng Tiểu Bình lên nắm quyền lực ở Hoa Lục. Nước Úc bắt đầu giàu lên nhờ xuất
khẩu nguyên liệu thô sang Trung Quốc.
Từ cuối năm 2007, Trung Quốc thay thế Nhật Bản để trở thành đối
tác thương mại quan trọng nhất của nước Úc với số lượng hàng hoá trao đổi lên
đến hơn 100 tỷ Mỹ Kim hàng năm. Đến năm 2009 Trung Quốc đã trở thành thị trường
xuất khẩu lớn nhất của Úc.
Trong sách trắng “Úc Châu trong Thế kỷ châu Á” công bố năm 2012,
nước Úc đã nhấn mạnh sự cần thiết của việc tạo dựng mối “quan hệ toàn diện” với
Trung Quốc, bao gồm cả kinh tế, tài chánh, du lịch, văn hóa, xã hội và trao đổi
du học sinh. Hiện có non 200 ngàn sinh viên Trung Quốc du học tại Úc và hàng
năm Úc đón tiếp hơn nửa triệu lượt du khách đến từ Trung Quốc.
Trong mối quan hệ với Trung Quốc nói trên, kể từ thập niên 80 cho
đến gần đây, nước Úc luôn gần như bị buộc phải giữ thái độ trung lập trong các
cuộc xung đột giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc ở Thái Bình Dương.
Nhưng từ khi khủng hoảng biển Đông bùng nổ và nhất là khi Hoa Kỳ tuyên
bố chuyển trục về khu vực Á Châu-Thái Bình Dương, chính quyền Úc đã lấy thái độ
rõ rệt: Trung Quốc chỉ đơn thuần là đối tác thương mại. Có nghiã là dù quan
trọng nhưng ưu tiên cũng chỉ là thứ yếu so với ưu tiên đồng minh chiến lược
quân sự với Hoa Kỳ.
Tại Hội Nghị Shangri-La 2012, Bộ Trưởng Quốc Phòng Úc Stephen
Smith đã tuyên bố rằng: "Mối
quan hệ đồng minh Mỹ - Úc là không thể phá vỡ, là nhân tố lâu dài trong những
chiến lược an ninh của quốc gia".
Phát biểu của ông Stephen Smith được coi như sự tái khẳng định đâu
là ưu tiên của nước Úc. Nhận định cho rằng nước Úc đứng giữa "ngã ba đường",
với ý nghiã là sự chọn lựa giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc là khó khăn đối với Úc là
không chính xác, vì mặc dù luôn phải cố gắng giữ mối giao thương với Trung
Quốc, thực sự Úc không thể có lựa nào khác hơn, và bằng mọi giá, phải là đồng
minh của Mỹ.
Theo ông Carl Thayer, nhà bình luận chính trị quốc tế cho rằng
chính phủ Úc đã âm thầm đi theo chính sách của Hoa Kỳ, nhưng kín đáo hơn và rất
hiếm khi lên tiếng về vấn đề này ở nơi công cộng. Úc ủng hộ hoàn toàn chính
sách được tuyên bố của ASEAN về Biển Đông. Đó là kêu gọi tất cả các bên trong
cuộc tranh chấp ở Biển Đông tự kiềm chế và tránh các hành động có thể làm tăng
căng thẳng trong khu vực, cũng như đẩy mạnh việc đúc kết các cuộc thảo luận về
một Bộ Quy tắc Ứng xử ở Biển Đông.
Kết luận
Ngày 11/05/2015 vừa qua, trả lời cuộc phỏng vấn của hãng tin Bloomberg
về lời phát biểu của phát ngôn nhân bộ ngoại giao Trung Quốc rằng Bắc Kinh có
quyền đơn phương thiết lập một vùng ADIZ, trong trường hợp mà Trung Quốc thấy
cần thiết, Ngoại trưởng Úc bà Julie Bishop đã khẳng định rằng Bắc Kinh không
nên thiết lập một vùng nhận dạng phòng không (ADIZ) tại biển Đông vì điều này
sẽ chỉ làm gia tăng các căng thẳng với những hậu quả khó lường.
Tuyên bố của Ngoại trưởng Julie Bishop một lần nữa cho thấy là
nước Úc tuy ở rất xa biển Đông nhưng quyền lợi thì lại rất gần vì 60% mậu dịch
thông thương của Úc đi qua vùng biển này.
Với ý hướng hội nhập vào ASEAN trong bối cảnh nhiều quốc gia trong
vùng đang có xu hướng tách rời khỏi ảnh hưởng của Trung Quốc; song song với
việc đồng minh cốt lõi là Hoa Kỳ đang xoay trục về Châu Á, nước Úc càng có thêm
lý do xác đáng để đi theo hướng chung này./.
Đỗ Đăng Liêu
__._,_.___
No comments:
Post a Comment