Trung Quốc : Chiến thuật bạch tuộc và mục tiêu siêu cường năm 2049
Minh Anh
Các công trình xây dựng của Trung Quốc trên Đá Chữ Thập, Trường Sa, Biển Đông (Ảnh vệ tinh do CISIS công bố ngày 29/06/2017)REUTERS
Trung Quốc ngày càng thể hiện
rõ sức
mạnh của mình trong các lĩnh vực kinh tế, chính trị, đối ngoại,
văn hóa, cũng như
là quân sự.
Theo phân tích của
chuyên gia Tanguy Struye de Swielande, giáo sư Đại học
Công giáo Louvain trên tạp
chí Diplomatie (Đối
Ngoại) số ra cho tháng 6-7/2018, cùng với ba chiến thuật « Tianxia, Salami và Push
and Pull » trong chiến
lược con bạch tuộc, Bắc Kinh đang dồn nhiều cường quốc
đối thủ vào thế bị động,
gây lo ngại
cho các nước
láng giềng,
đồng thời nhắm đến mục
tiêu trở
thành siêu cường
thế giới năm 2049. Ban Tiếng Việt
đài Phát thanh Quốc
tế Pháp lược dịch.
Ngày 31/12/2017, chủ tịch
Trung Quốc
Tập Cận Bình nhân bài diễn văn cuối
năm, tuyên bố
« Trung Quốc muốn hành động với tư cách như là người kiến tạo hòa bình thế giới, góp phần phát triển toàn cầu và là người bảo vệ trật tự thế giới. Việc xây dựng một cộng đồng có một tương lai chung vì nhân loại, một khái niệm quan trọng cho thời kỳ ngoại giao mới của Trung Quốc, tất phải dựa trên nền tảng hợp tác theo mô hình đôi bên cùng có lợi và biến đổi hành tinh Trái Đất thành một gia đình thuận thảo ».
Thế nhưng,
theo quan sát
của ông Tanguy Struye de Swielande,
đằng sau những lời lẽ bóng bẩy
đó, là cả
một chiến lược lớn
đã được
Trung Quốc
kỹ lưỡng thiết
lập. Hơn bao giờ hết, Bắc
Kinh hiểu
rõ sức
mạnh của ngôn từ và với tài « biến hóa », Trung Quốc đã làm cho phương Tây mất phương
hướng.
Bắc Kinh lần
lượt đẩy phương
Tây cũng như
nhiều nước khác vào tình thế như
trong một
ván cờ
vây, mà thoạt
nhìn thì những
quân cờ
được triển khai một cách rời rạc, nhưng
thật ra không có gì là ngẫu nhiên cả. Trái lại, mọi việc được thực
hiện theo một phương châm tạo dựng
« lợi thế tiềm ẩn ».
Đây chính là điểm khác biệt
lớn trong cách lập chiến lược giữa
phương Tây và Trung Quốc.
Phương Tây nhất nhất theo một khuôn mẫu định sẵn,
đặt sự việc
trong mối
quan hệ
lý thuyết
– thực
hành, nên khó mà đi trệch
ra ngoài.
Ngược lại,
Trung Quốc
có cách tiếp
cận linh hoạt, vạch ra những đường hướng/lô-gic chính khi hoạch định chiến lược. Không như phương
Tây, Trung Quốc không muốn nhìn sự việc theo hai mặt đối
lập tốt/xấu,
dân chủ/độc tài, vì thế nước này có rộng
đường hành động, tránh cưỡng ép hay áp đặt và như vậy có thể
truy tầm,
lựa chọn « lợi thế tiềm ẩn ».
Hơn nữa,
giữa phương Tây và Trung Quốc
có một
sự khác biệt lớn về
văn hóa và triết
lý. Do đó, nếu
phương Tây tìm hiểu
chiến lược Trung Quốc
một cách khiên cưỡng qua cách nhìn của mình thì chỉ sẽ không nhìn thấy gì hoặc
diễn giải lệch lạc.
Việc lời
nói không đi đôi với
hành động
của Trung Quốc cũng giống như bao cường quốc khác mong muốn có được vị thế
nước lớn hay siêu cường. Tuy nhiên, theo chuyên gia người Bỉ,
điểm khác biệt đáng chú ý là cho đến hiện nay Bắc Kinh đã tỏ ra khôn khéo hơn nhiều cường quốc
trong cùng một
vị thế. Chính các điểm đó thôi cũng đủ thấy
Trung Quốc
càng trở
nên nguy hiểm
dường nào so với các cường quốc khác.
Ba chiến thuật
Điều này giải
thích phần
nào thái độ
hung hăng của
Trung Quốc
tại Biển Đông. Ông Tanguy Struye de
Swielande nhắc
lại mục tiêu « 2049 » - tức đạt
vị thế cường
quốc hàng đầu – là ưu tiên đối với Trung Quốc.
Nhưng phương thức để đạt
mục tiêu này đang chia rẽ nội bộ
Trung Quốc
theo hai luồng
ý kiến.
Một bên muốn
tiếp tục ẩn
mình, cho rằng
thời cơ hành
động
với tư cách
là một đại
cường và/hoặc lãnh đạo thế giới là chưa
tới. Bên kia muốn chứng tỏ rằng Trung Quốc đang trở
lại thành cường quốc, và muốn được công nhận
có một
vị thế cường
quốc, cũng như là xóa
tan một
thế kỷ nhục
nhã (1839 – 1949). Tuy nhiên, Trung Quốc của
Tập Cận Bình dường
như đi theo hướng
trung dung.
Đối với
các nước
lân bang, trong đó có vùng Biển Đông, quan điểm của
Trung Quốc
ngày càng rõ nét, cho rằng
khu vực
này phải
được hội nhập
vào các lợi
ích trọng
tâm của
nước này. Các chính sách thực hiện từ sáu năm qua đã xác nhận chính sách này, và Bắc Kinh gần
như đã truy tầm
thành công « lợi thế tiềm ẩn », tận dụng được
việc thiếu các phản ứng nghiêm túc từ phía các cường quốc
khu vực
đối với chính sách xây dựng và quân sự hóa các đảo
nhân tạo.
Vượt lên trên các lợi ích trọng
tâm này, bất
kể là ở cấp độ
khu vực
hay toàn cầu,
chính sách của
Trung Quốc
chủ yếu vẫn
tự cho mình như là một
giải pháp thay thế cho trật tự tự
do phương
Tây, mà Trung Quốc đánh giá là đang suy tàn. Ở đây, một lần nữa,
Trung Quốc
sẽ tận dụng
« thời thế » để đẩy các quân cờ của
mình, hơn
là khẳng định
vai trò và vị
thế cường quốc
của mình.
Vẫn theo chuyên gia Swielande, dù rằng các mục
tiêu khu vực
(bao gồm
thành lập
một Tianxia 2.01, tức là "châu Á cho người châu Á") và mục tiêu toàn cầu (các con đường tơ lụa mới)
đều rất rõ ràng, Trung Quốc không có ý định thúc ép mọi việc,
chấp nhận đầu tư
và chờ đợi
lâu dài để
có được
các thời
cơ thuận lợi.
« Trung Quốc có một mối liên hệ với thời gian khác xa với phương Tây. Không những nước này có khả năng nhìn xa trong dài hạn (2049) mà còn có thể đầu tư về lâu dài : "Thời điểm hiện tại" được xem như là một sự "đầu tư". Như giải thích của ông François Julien, đó là sự thu hồi vốn đầu tư dài hạn thông qua bước khởi đầu của một tiến trình.
Phương Tây có xu hướng đi theo chiều ngược lại, thích sự thu hồi vốn nhanh (ví dụ như phần đông các chính sách kinh tế và môi trường được tiến hành dưới thời chính quyền Donald Trump được cho là đi theo xu hướng này) ».
Trung Quốc : Con bạch tuộc khôn ngoan
Trước sự
linh hoạt,
khôn khéo trong cách thực
hiện các chính sách của Trung Quốc, ông Tanguy Struye de Swielande
đã không ngần
ngại ví chiến lược lớn
của Trung Quốc với hình ảnh
con bạch
tuộc. Một loài sinh vật biển được cho là thông minh, giảo quyệt
và khôn khéo.
« Vì không có khung xương, nên bạch tuộc dễ dàng thay hình đổi dạng, sự linh hoạt này chính là nét đặc trưng của các chính sách do Trung Quốc tiến hành tại Biển Đông chẳng hạn, nơi mà nước này áp dụng chính sách vừa trừng phạt vừa ban thưởng. Một kiểu chiến thuật được gọi là "salami2"
và "push and pull3".
Bạch tuộc còn được biết đến có tài trá hình, cho phép nó không bị nhận dạng ; điều đó nhắc chúng ta nhớ đến chính sách do Trung Quốc thi hành trên trường quốc tế thông qua sức mạnh ngôn từ, cho phép nhấn mạnh đến sự "hài hòa, chuẩn mực, ý định không muốn xem xét lại vấn đề trật tự thế giớiʺ.
Với hình ảnh con bạch tuộc, Trung Quốc còn được biết đến khả năng bắt chước bằng cách tự thích nghi. Điều đó được thực hiện bằng cách sao chép trên các phương diện, chẳng hạn như quốc phòng (chiến đấu cơ, tầu chiến, thiết bị bay không người lái…), kinh tế (tầu siêu tốc, xe ô tô…), ngay cả đến các định chế (Ngân hàng Phát triển Hạ tầng Á châu - AIIB). Những sao chép này đôi khi thành công
đến mức trở thành đối thủ cạnh tranh với bản gốc.
Mặt khác, giống như con bạch tuộc, Trung Quốc cũng cách tân và sáng tạo. Cùng với những chiếc vòi giác mút mạnh, bạch tuộc có thể bắt lấy mồi trước khi phun nọc độc thần kinh vào chúng. Đó chẳng phải là những gì Trung Quốc đang làm với chính sách chiếc bẫy nợ, nghĩa là cấp các khoản tín dụng cho nhiều quốc gia, để rồi sau đó những nước này không có khả năng hoàn trả ? Thế là họ buộc phải nhượng quyền sở hữu nhiều tài sản chiến lược (mỏ khai thác, cảng biển…). Tóm lại, hình ảnh con bạch tuộc này cho phép minh họa một cách rõ nét và đơn giản một vài điều phức tạp. »
*****
Chú thích :
(1) – « Tianxia 2.0 »: Với
chiến thuật « Thiên hạ 2.0 » này, Trung Quốc muốn đặt vùng Đông Nam Á trong tầm ảnh
hưởng của Bắc Kinh qua việc làm cho khu vực này, cũng như nhiều
vùng khác phải
lệ thuộc kinh tế vào Trung Quốc khi sử dụng chiêu bài « bản sắc châu Á ».
(2) – « Chiến thuật Salami » : Tiến
từng bước thật nhỏ sao cho không đối phương không có phản ứng
vì cho rằng
chẳng có tác hại. Nhưng trong dài hạn, Trung Quốc sẽ
đạt được mục
tiêu cuối
cùng mà vẫn
tránh bị
phản đòn. Một khi mục tiêu đạt được, đối
phương không kịp phản ứng vì quá trễ, mà ví dụ
điển hình là việc xây dựng các đảo nhân tạo trên Biển Đông thành các tiền đồn quân sự
của Trung Quốc.
(3) – « Push and Pull » : Cách thức
mà Trung Quốc
sử dụng cho chiến
thuật thay thế. Một hình thức
phạt và thưởng, cưỡng ép và chiêu dụ. Chẳng hạn như tại Biển
Đông, Trung Quốc
cố tình xây dựng các đảo nhân tạo, nhưng khi bị phản ứng
mạnh mẽ, Bắc Kinh đề
nghị thảo luận
về một bộ
quy tắc
ứng xử mới nhằm
hạ nhiệt tình hình. Một khi sự việc đã được
kiểm soát, Trung Quốc « push » trở lại.
__._,_.___
No comments:
Post a Comment