Chính sách Biển Đông của tân
chính quyền Mỹ đang ở bước đầu
Từ ngày 8/11/2016 tức là lúc ông Donald Trump đắc cử tổng thống
Mỹ, những ai quan tâm đến Biển Đông đều chú ý đến nhất cử nhất động của tân chủ
nhân Nhà Trắng và những nhân vật trọng yếu trong ê kíp sắp cầm quyền tại Washington
để xem chính sách Biển Đông của chính quyền mới tại Hoa Kỳ sẽ ra sao.
Ba tháng đã trôi qua, nhưng thực tế cho thấy là nếu « chính sách
Trung Quốc » đã tương đối có da có thịt, thì đối sách Biển Đông của chính quyền
Trump vẫn chưa định hình rõ nét, về căn bản vẫn tạm đi theo hướng mà cựu tổng
thống Obama đã vạch ra. Đây cũng là ý kiến của giáo sư Ngô Vĩnh Long, chuyên
gia về Biển Đông tại trường Đại Học Maine (Hoa Kỳ) khi trả lời phỏng vấn của
Ban Việt Ngữ RFI
Ghi nhận đầu tiên là cho đến lúc này, bản thân tổng thống Donald
Trump có dấu hiệu chưa quan tâm lắm đến vấn đề Biển Đông. Dĩ nhiên, dư luận đã từng
chú ý đến lời chỉ trích nặng nề của ông đối với các hành vi của Trung Quốc «
xây pháo đài » giữa Biển Đông, nhưng nhìn chung, đây không phải là điều mà tân
lãnh đạo Mỹ quan tâm. Trong buổi họp báo chung với thủ tướng Nhật Bản Shinzo
Abe ngày 10/02/2017 tại Washington chẳng hạn, khi được một nhà báo Nhật Bản của
tờ Sankei Shinbum hỏi thẳng về phản ứng của ông đối với « lập trường cứng rắn
của Trung Quốc » tại Biển Đông sẽ như thế nào, ông Trump đã trả lời vòng vo mà
quên hẳn câu hỏi. Trong cả cuộc họp báo, chỉ có thủ tướng Abe là nói đến Biển
Đông mà thôi.
Tổng thống Trump không quan tâm, còn hai nhân vật trụ cột là tân
ngoại trưởng Rex Tillerson và tân bộ trưởng Quốc Phòng James Mattis thì sao ? Cả
hai đều đã có những tuyên bố khá khúc triết về Biển Đông, ông Tillerson nhân
buổi điều trần tại Thượng Viện Mỹ ngày 11/01 và ông James Mattis trong buổi họp
báo chung với đồng nhiệm Nhật Bản tại Tokyo ngày 04/02 vừa qua.
Vấn đề là nội dung hai phát biểu lại có vẻ mâu thuẫn với nhau
trong cách đối phó với các hành vi quyết đoán của Trung Quốc tại Biển Đông, ông
Tillerson thì cứng, trong lúc ông Mattis lại rất mềm mỏng.
Nội dung tuyên bố của ông Tillerson có thể tóm tắt như sau : Không
thể để Trung Quốc kiểm soát Biển Đông, vì làm như vậy, toàn bộ nền kinh tế thế
giới sẽ bị tác hại. Do vậy, Mỹ cần phải, một là buộc Trung Quốc dừng quân sự
hóa Biển Đông, dừng các hoạt động xây dựng trên đảo nhân tạo; hai là chặn đường
không cho Trung Quốc tiếp cận các đảo nhân tạo.
Thế nhưng, gần một tháng sau, trong cuộc họp báo chung với đồng
nhiệm Nhật Bản Tomomi Inada, bộ trưởng Quốc Phòng Mỹ lại khẳng định tình hình
chưa đến nỗi buộc Mỹ phải « tiến hành các hoạt động quân sự lớn », mà chỉ cần
có những nỗ lực ngoại giao, đối thoại để giải quyết vấn đề.
Nội dung tuyên bố trên đây đã khiến một số quan sát viên cho rằng
giữa hai bộ của Mỹ đang xẩy ra tình trạng trống đánh xuôi kèn thổi ngược về
chính sách Biển Đông.
Tuy nhiên trong một bài phân tích ngày 06/02, nhà báo Ankit Panda
của tờ The Diplomat đã cho rằng phát biểu của ông Mattis về nhu cầu thúc đẩy
ngoại giao chỉ nhằm giải tỏa một số hiểu lầm đến từ lời lẽ quá đanh thép của
ông Tillerson, chứ chính sách Biển Đông của Mỹ về căn bản vẫn cứng rắn đối với
các hành vi chiếm hữu phi pháp và bức hiếp các láng giềng của Bắc Kinh tại Biển
Đông.
The Diplomat đã nêu bật một số tuyên bố của ông Mattis tại Tokyo,
chẳng hạn như khi ông cho rằng « Trung Quốc đã phá nát lòng tin của các quốc
gia trong khu vực, và dường như đang tìm cách áp đặt quyền phủ quyết (của Trung
Quốc) trên các vấn đề về ngoại giao, an ninh và kinh tế của các nước láng
giềng. »
Đối với tân bộ trưởng Quốc Phòng Mỹ, các nước không có quyền giải
quyết tranh chấp bằng cách sử dụng « phương tiện quân sự và chiếm đóng các khu
vực là đang là đối tượng tranh chấp ».
Dựa trên các tuyên bố của ông James Mattis, được cho là « một sự
trình bày mạch lạc chính thức cấp cao đầu tiên » của những ưu tiên về Biển Đông
mà tân chính quyền Hoa Kỳ theo đuổi, The Diplomat đã xem đấy là « một tin tốt
đẹp cho các quốc gia trong khu vực - và không mấy tốt cho Trung Quốc ». Tốt đẹp
là vì chính sách của Hoa Kỳ đối với Biển Đông trước mắt dường như không thay
đổi so với thời Obama.
Tuy nhiên, The Diplomat cũng rất thận trọng, cho rằng những gì
tướng Mattis nêu lên chỉ là những ý kiến đưa ra trong một cuộc họp báo. Ngoài
ra, chính sách ngoại giao của nước Mỹ cũng không phải là do bộ Quốc Phòng ấn định.
Để hiểu rõ thêm về chính sách châu Á của tân chính quyền Mỹ, đặc
biệt là về Biển Đông và Việt Nam, RFI đã phỏng vấn giáo sư Ngô Vĩnh Long thuộc
trường Đại Học Maine (Hoa Kỳ). Đối với giáo sư Long, chính sách riêng của chính
quyền Donald Trump thực ra chưa định hình, trước mắt chỉ mới có vế Trung Quốc
là tương đối có phối hợp. Trả lời câu hỏi của RFI về khác biệt trong tuyên bố
hòa dịu gần đây của bộ trưởng Quốc Phòng Mỹ so với phát biểu cứng rắn trước đó
của đồng nhiệm ở bộ Ngoại Giao, giáo sư Long cho rằng đó chỉ nhằm mục đích trấn
an các đồng minh của Mỹ tại châu Á.
Ngô Vĩnh Long : Tôi nghĩ trong chuyến đi Nhật và Hàn Quốc vừa qua bộ trưởng Quốc
Phòng James Mattis có sứ mạng là trấn an các đồng minh của Mỹ trong khu vực
bằng cách công bố rằng Mỹ muốn tận dụng ngoại giao để giải quyết các vấn đề nổi
cộm trong khu vực, trong đó có vấn đề Biển Đông. Nhưng ông ta cũng tuyên bố
tiếp rằng các hoạt động quân sự là để tiếp sức cho các nhà ngoại giao; và trong
hiện tại ông chưa thấy cần thiết có những “động thái quân sự ấn tượng nào cả”
(any need for dramatic military moves at all.)
Còn ông Rex Tillerson, khi điều trần trước Quốc Hội Mỹ nói cứng là
Mỹ nên bủa vây các đảo mà Trung Quốc đã xây đắp để Trung Quốc khỏi đưa quân
lính và vũ khí lên đó, một phần là vì ông ấy muốn được Quốc Hội thông qua việc
ông ấy được đề cử làm ngoại trưởng. Nay, được chính thức làm ngoại trưởng rồi
thì ông ấy có vẻ cũng mềm dẻo hơn.
Theo các báo lớn của Mỹ, như tờ Washington Post và tờ New York
Times, thì ngoại trưởng Tillerson có đóng góp quan trọng trong lá thư của tổng thống
Trump cho Tập Cận Bình mà ngày 08/02, chính Cố Vấn An Ninh Michael Flynn đã tận
tay đưa cho đại sứ Trung Quốc ở Hoa Thịnh Đốn. Thư đó có nói rằng Trump muốn
làm việc cùng với Tập Cận Bình để “phát triển một quan hệ xây dựng cho lợi ích
của cả Mỹ và Trung Quốc.”
Sau đó, chiều ngày 09/02 (giờ Hoa Thịnh Đốn), Trump và Tập có cuộc
trao đổi bằng điện thoại mà Nhà Trắng tuyên bố là vừa rất lâu và vừa “cực kỳ
thân mật” (extremely cordial). Một số nội dung cuộc nói chuyện điện thoại này đã
được các báo chí tường thuật với nhiều chi tiết cho nên tôi không lập lại ở đây
làm gì.
Tôi chỉ muốn lưu ý ở đây là sau một thời gian lập cập thì hiện nay
chính sách Mỹ đối với Trung Quốc đang có vẻ được phối hợp giữa bộ trưởng Quốc
Phòng, bộ trưởng Ngoại Giao, và một số nhân vật trong Nhà Trắng.
RFI :Dựa theo những gì ta được biết về các nhân vật trong chính quyền
Trump, có thể thấy là chính sách Biển Đông của Washington sẽ như thế nào ?
Ngô Vĩnh Long : Mặc dầu hiện nay đang có cố gắng phối hợp chính sách đối với
Trung Quốc, nói riêng, và đối với Á châu, nói chung, tôi nghĩ thật ra chưa có đồng
thuận. Ngay trong Nhà Trắng còn có tranh giành ảnh hưởng của các cố vấn đối với
Trump và còn có những khác biệt quan trọng giữa những nhân vật chủ chốt như là
Michael Flynn, Stephen K. Bannon và Jared Kushner, con rể của Trump và được
Trump nghe lời nhất.
Chính sách Biển Đông chỉ là một khía cạnh của chính sách lớn của
Mỹ đối với Á châu cho nên khi nào thấy có một sự đồng thuận giữa các cố vấn của
Trump với ít ra hai bộ Ngoại Giao và Quốc Phòng thì người ta mới rõ chính sách
Biển Đông của Mỹ như thế nào.
Trong khi đó thì có một số tin tức cho rằng người đứng đầu chính
sách về Trung Quốc của Trump là Kushner, con rể của ông. Do đó, tôi nghĩ sẽ có
sự hợp tác chặt chẽ giữa bộ Quốc Phòng và bộ Ngoại Giao, để cộng tác với
Kushner hay là để đối phó khi cần.
RFI : Trung Quốc sẽ lợi dụng thời cơ hiện nay như thế nào ?
Ngô Vĩnh Long : Trung Quốc đang dùng những đòn bẩy kinh tế, trong đó có các quan
hệ làm ăn với chính con gái của Trump và gia đình con rể của Trump. Đây là cách
các nhà làm chính sách Trung Quốc đã “nhảy cóc” qua rất nhiều rào cản để đến tận
tai của Trump.
Trump là một “tay buôn” nên có thể hiểu những vấn đề lợi ích kinh
tế rõ hơn là những vấn đề an ninh tầm cỡ quốc tế mà ông ta rất mơ hồ. Những
cuộc gặp gỡ của Trump với các tỷ phú đô la Trung Quốc và những phát biểu về “an
ninh” của Trump gần đây đã một phần nào cho thấy nhận định trên có thể là đúng.
RFI :Và quan hệ đối với Việt Nam có thể ra sao ? Sẽ khác với thời Obama
như thế nào ?
Ngô Vĩnh Long : Tôi nghĩ quan hệ đối với Việt Nam sẽ không khác thời tổng thống
Obama là mấy. Mỹ đã bỏ ra mấy thập kỷ để xây dựng quan hệ với Việt Nam vì nhiều
lý do, trong đó có lý do an ninh cho khu vực. Mỹ sẽ tiếp tục cộng tác với Việt
Nam trên vấn đề an ninh, và lẽ dĩ nhiên là trong đó Biển Đông là vấn đề mấu
chốt
Có khác chăng thì nỗ lực của thời Obama để củng cố và xây dựng các
hệ thống an ninh đa phương đã bị Trump làm suy yếu, trong đó có việc Trump đã
rút Mỹ ra khỏi Hiệp Định Đối Tác Xuyên Thái Bình Dương (TPP).
RFI : Đâu là những điểm Việt Nam cần chú ý để có thể vận động Chính
quyền Mỹ ?
Ngô Vĩnh Long : Hiện tại thì Việt Nam không cần có chú ý đặc biệt để vận động
chính quyền Mỹ. Việt Nam nên cố gắng vận động các nước trong khu vực qua việc thúc
đẩy các quan hệ song phương và đa phương như ASEAN. Cần thiết nhất là vận động
sự ủng hộ của dân chúng trong nước.
__._,_.___
No comments:
Post a Comment