Kịch bản chiến tranh Việt-Trung
Giáo sư Carl Thayer, từ Học viện Quốc phòng Úc, cho rằng
một cuộc xung đột vũ trang giữa Việt Nam và Trung Quốc, nếu xảy ra, sẽ khác với
cuộc chiến biên giới năm 1979.
Trả lời phỏng vấn BBC ngày 22/5, ông cho rằng cuộc chiến
sẽ ‘kết thúc rất nhanh’, với nhiều bất lợi nghiêng về phía Việt Nam.
BBC: Theo ông thì căng thẳng hiện nay có leo thang
thành một cuộc xung đột vũ trang hay không, và nếu điều đó xảy ra, hai bên sẽ
triển khai những lực lượng gì cho cuộc chiến?
Giáo sư Carl Thayer: Hiện nay chúng ta đang chứng kiến một cuộc đối đầu
trên biển được cả hai phía tính toán rất kỹ.
Trung Quốc sẽ tiếp tục ngăn chặn tàu của Việt Nam tiếp
cận giàn khoan, trong lúc Việt Nam tiếp tục duy trì sự hiện diện và tuyên truyền
bằng nhiều ngôn ngữ để yêu cầu Trung Quốc rút lui.
Các chuyên gia mà tôi gặp gần đây cho rằng những cuộc
đối đầu liên trên biển hiện nay có thể dẫn đến thiệt hại về nhân mạng hoặc khiến
tàu của một bên nào đó bị chìm. Một cuộc
giao tranh theo tôi là khó xảy ra, nhưng nếu có, thì cuộc chiến đó sẽ không chỉ
diễn ra trên một mặt trận như 1979.
Năm 1979, Trung Quốc đã chủ trương không sử dụng không
quân vì e ngại trước hệ thống phòng không rất mạnh của Việt Nam. Tuy nhiên, một
cuộc giao tranh trong năm 2014 sẽ diễn ra trên nhiều mặt trận, với sự tham gia
của không quân, hải quân, bộ binh cho đến tàu ngầm và sẽ kết thúc rất nhanh.
Hải quân Việt Nam chủ yếu tập trung ở Nha Trang và Đà
Nẵng. Trung Quốc có thể tấn
công các cứ điểm này rất nhanh chóng bằng thủy lôi, bằng không quân hoặc tên lửa
hành trình từ chiến hạm và tiêu diệt hoàn toàn các hạm đội cũng như các cơ sở hậu
cần của Việt Nam.
Đây là một yếu tố rất quan trọng. Vì nếu bị hư hại,
tàu của Việt Nam có thể lui về cảng, thế nhưng nếu mất cảng, các chiến hạm sẽ
không thể được tiếp nhiên liệu và sẽ trở thành vô giá trị.
Bên cạnh đó, một cuộc chiến kéo dài cũng khiến Việt
Nam phải đứng trước câu hỏi là lấy nguồn tiếp tế vũ khí ở đâu? Việt Nam hiện có
bao nhiêu nước sẵn sàng cung cấp những khí tài hiện đại cho họ?
Khó có khả năng Nga sẽ đứng ra để tiếp tế vũ khí và phụ
tùng cho Việt Nam vì không muốn gây hấn với Trung Quốc. Thậm chí nếu Nga muốn
giúp thì cũng đã quá trễ.
Việc
Trung Quốc tăng ngân sách quân sự khiến nhiều nước trong khu vực lo ngại
BBC: Hoa
Kỳ và Nhật Bản sẽ phản ứng thế nào nếu một cuộc chiến xảy ra, thưa ông?
Giáo sư
Carl Thayer: Việt Nam đang sở hữu hệ thống tên lửa hành trình rất mạnh, có
thể bắn đến tận đảo Hải Nam hoặc đảo Phú Lâm.
Nếu một
cuộc giao tranh xảy ra, trên lý thuyết, các nước có thể lập một phòng tuyến nhằm
cô lập đường hàng hải của Trung Quốc với mục tiêu ngăn Trung Quốc tiếp tục tấn
công.
Trừ khi
Trung Quốc muốn phải đối đầu với cả hải quân của Nhật và Hoa Kỳ, các đường cung
cấp dầu khí trên biển của họ sẽ bị chặn. Và đây là điểm yếu mà các học giả
Trung Quốc gọi là “thế tiến thoái lưỡng nan ở Malacca”. Không chỉ riêng eo biển
Malacca mà cả eo biển Hormuz cũng là một điểm yếu của Trung Quốc.
Tuy
nhiên để duy trì một vùng cách ly như vậy sẽ rất khó khăn và cần đến sự tham
gia của hải quân từ nhiều nước. Nhật Bản cũng có thể sử dụng hải
quân để khống chế không cho các hạm đội của Trung Quốc tiếp tục tấn công Việt
Nam.
Tất
nhiên, đây chỉ hoàn toàn là giả thiết vì đến nay hải quân Nhật Bản vẫn chỉ được
sử dụng cho mục đích tự vệ. Tôi vẫn cho rằng Nhật Bản sẽ rất thận trọng trước
các động thái gây hấn của Trung Quốc.
Giáo sư
Carl Thayer cho rằng giàn khoan của Trung Quốc không phải để thăm dò dầu khí
BBC: Hiện
Trung Quốc đang phải chi rất nhiều tiền để giữ cho giàn khoan hoạt động ở vị
trí hiện nay, một số tin nói là hàng trăm nghìn đôla một ngày, có tin nói là cả
triệu đôla một ngày. Nhưng Việt Nam nói những hoạt động thăm dò trước đây của họ
cho thấy không có dầu ở đó. Bên cạnh đó, Trung Quốc và Nga vừa ký với nhau một
thỏa thuận khí đốt. Theo ông vì sao Trung Quốc lại chọn đặt giàn khoan ở vị trí
hiện nay?
Giáo sư
Carl Thayer: Trước hết thỏa thuận khí đốt Nga-Trung là vấn đề dài hạn.
Trung Quốc đang đối mặt với tình trạng thiếu nhiên liệu ngày một nghiêm trọng.
Khi có
mặt ở Hà Nội vào thời điểm tranh chấp xung quanh giàn khoan mới bắt đầu, tôi đã
nói chuyện với một số nhà ngoại giao nước ngoài và họ nói rằng các đồng nghiệp
của họ ở Bắc Kinh cho biết Tổng Công ty Dầu khí Hải Dương Trung Quốc (CNOOC)
ban đầu được yêu cầu tiến vào khu vực lô 142 – 143 và CNOOC đã từ chối với lý
do quá tốn kém.
Tuy
nhiên cuối cùng họ vẫn nhận được lệnh phải tiến vào đó và được cho biết nhiệm vụ
thăm dò dầu khí không phải là vấn đề ưu tiên.
Trung
Quốc đã dự phòng phương án tháo gỡ căng thẳng bằng cách tuyên bố sẽ chỉ đặt
giàn khoan ở vị trí này từ ngày 2/5 đến ngày 15/8.
Tuy
nhiên điều mà chúng ta chưa nghĩ đến là khi giàn khoan này thôi hoạt động và rời
đi, Trung Quốc có thể đưa một giàn khác nhỏ hơn để thế chỗ dưới sự canh gác chặt
chẽ.
Bên cạnh
đó, thời điểm mà Trung Quốc tuyên bố sẽ rút lui giàn khoan vào tháng Tám có thể
chỉ đơn thuần là do để tránh mùa bão thường xảy ra từ tháng Chín – Mười trong
khu vực.
Trung Quốc rõ ràng là đang phải chi rất nhiều, không chỉ cho
giàn khoan đắt tiền của họ, mà còn cho cả hơn một trăm tàu đang hoạt động quanh
đó – quy mô chưa từng thấy từ sau Đệ nhị Thế chiến. Điều này cho thấy đây
không chỉ đơn thuần là hoạt động thăm dò dầu khí.
Một nhà
phân tích nói với tôi rằng dầu khí tập trung chủ yếu ở phía nam của Biển Đông.
Tuy nhiên với nhu cầu hiện nay của Trung Quốc, những mỏ này sẽ cạn rất nhanh.
Trung
Quốc đã phải trải qua bao nhiêu phiền phức như hiện nay, chỉ để khai thác những
nguồn nhiên liệu rất có hạn như thế, rõ ràng không phải là một cách huy động vốn
hiệu quả. Từ đó có thể thấy điều này là nhằm một mục đích khác.
Tôi
nghĩ là chúng ta đã không thấy hết được tính nghiêm trọng của việc thành lập
Thành phố Tam Sa và đồn trú quân ở đó, cũng như ban hành luật đánh bắt trên các
vùng biển quanh đảo Hoàng Sa và Phú Lâm.
Trung
Quốc đang muốn có một điểm tựa vững chắc ở phía bắc Biển Đông để từ đó tiếp tục
tiến về phía nam. Trong thời gian tới, chúng ta có thể sẽ thấy Bắc Kinh thiết lập
một vùng nhận dạng phòng không xung quanh quần đảo Hoàng Sa và Hải Nam.
Có thể
nói rằng hành động đưa giàn khoan vào Biển Đông là để đánh dấu chủ quyền.
Căng thẳng
sẽ hạ nhiệt sau khi Việt Nam bồi thường cho Trung Quốc và gửi phái đoàn ngoại
giao sang Bắc Kinh?
BBC:Trung
Quốc nói sẽ chấm dứt hoạt động thăm dò dầu khí vào tháng Tám. Tuy nhiên ông có
cho rằng Bắc Kinh sẽ thay đổi kế hoạch vì ngại Việt Nam sẽ nhân đó để tuyên bố
chiến thắng trong tranh chấp lần này không?
Giáo sư
Carl Thayer: Hiện chúng ta đang chứng kiến một sự đối đầu được tính toán rất
kỹ lưỡng. Trung Quốc vẫn khẳng định chủ quyền của mình và Việt Nam vẫn kiên quyết
phản đối.
Từ khi
tranh chấp xung quanh vấn đề giàn khoan xảy ra, Việt Nam đã đề nghị thiết lập một
đường dây nóng với Trung Quốc và bị Bắc Kinh từ chối.
Phía Việt
Nam cũng đã hai lần đề nghị Bắc Kinh cho Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng sang
Trung Quốc, nhưng cũng bị từ chối.
Các cuộc
bạo động nhằm vào Trung Quốc lại càng làm cho vấn đề thêm rắc rối.
Tuy
nhiên tôi nghĩ rằng sau khi Việt Nam đã giải quyết xong hậu quả của các cuộc bạo
động, bồi thường cho Trung Quốc và giúp các doanh nghiệp Trung Quốc quay trở lại
sản xuất, Bắc Kinh sẽ sớm đón tiếp các phái đoàn cấp cao của Việt Nam.
Trong 4
năm qua, đã có hai phái đoàn đặc biệt như vậy được cử sang Trung Quốc để giải
quyết xung đột trên Biển Đông và mỗi lần như vậy, căng thẳng đều được tháo
ngòi.
Có thể
là ngày 15/8 tới đây, Trung Quốc sẽ rút giàn khoan, tuyên bố là đã hoàn tất mục
tiêu, trong khi Việt Nam tuyên bố đã giữ vững lập trường chống đối của mình.
Tuy
nhiên câu hỏi ở đây là Trung Quốc có mang một giàn khoan nhỏ hơn tới để thay thế
cho giàn khoan hiện nay hay không? Nếu điều đó xảy ra, Trung Quốc vẫn tiếp tục
duy trì sự hiện diện của mình, và Việt Nam sẽ khó thay đổi điều đó vì mỗi lần họ
tìm cách tiếp cận, tàu của Trung Quốc sẽ quay trở lại.
Thế
nhưng quan hệ giữa hai nước đã rất tốt và việc tìm một lối ra cho căng thẳng hiện
nay sẽ phục vụ cho lợi ích của cả hai bên.
Trung
Quốc đang muốn xây dựng đường nối miền nam nước này với các nước ASEAN, và tuyến
đường đó sé đi xuyên qua Việt Nam. Đó là chưa kể những quan hệ hợp tác của hai
nước trong nhiều lĩnh vực khác.
Trung
Quốc cũng sẽ không muốn đẩy Việt Nam về phía Hoa Kỳ hoặc tăng cường sự hiện diện
của Hoa Kỳ tại Philippines và ảnh hưởng đến lợi ích của Trung Quốc ở đó.
Liệu Việt
Nam có thể lấy Philippines làm trung gian để thắt chặt quan hệ với Hoa Kỳ?
BBC: Ông
nghĩ như thế nào về chuyến đi của Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng sang Philippines vừa
qua? Ông có nghĩ là Việt Nam đang muốn sử dụng các đồng minh của Hoa Kỳ làm
trung gian để thắt chặt quan hệ với Hoa Kỳ hay không?
Giáo sư
Carl Thayer: Đó là một câu hỏi thú vị. Trước chuyến thăm của ông Dũng
thì quan hệ Việt Nam – Philippines vẫn đang tiến triển khá tốt. Tuy nhiên cả
hai nước, đặc biệt là Philippines, đều là những nước yếu trong khu vực.
Cả hai
đã lên kế hoạch cho hải quân diễn tập chung, nhưng kế hoạch này đã bị hủy bỏ trước
sự phản đối của Trung Quốc.
Tuy
nhiên bây giờ cả hai đang đối mặt với cuộc chơi hoàn toàn khác. Hành động của
Trung Quốc hiện nay là chưa có tiền lệ và rất đáng lo ngại.
Việt
Nam đã làm việc với ASEAN và việc tăng cường quan hệ với Philippines giữa lúc
nước này đang thắt chặt quan hệ với Hoa Kỳ có thể sẽ giúp cả hai nước củng cố về
an ninh.
Việt
Nam có thể khuyến khích Hoa Kỳ tăng cường hiện diện và sử dụng Philippines làm
trung gian với Hoa Kỳ nếu cảm thấy một mối quan hệ trực tiếp là quá khó.
Chính sách
của Việt Nam có ba không, đó là không cho nước ngoài đặt căn cứ quân sự, không
tham gia liên minh quân sự và không cùng với một nước chống lại nước thứ ba.
Chính sách đó vẫn không thay đổi.
Vấn đề ở
đây là không có tàu nào của Hoa Kỳ, dù mạnh đến đâu, có thể đẩy lùi giàn khoan
của Trung Quốc và vì vậy, để bảo vệ lợi ích của mình, Việt Nam cần cùng với
Philippines mở ra một mặt trận mới để Philippines có thể cùng Hoa Kỳ có hành động
chống lại Trung Quốc.
Hiện
cũng có tin nói rằng Việt Nam có thể áp dụng hành động pháp lý với Trung Quốc,
theo như thông tin mà Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đưa ra, dù không rõ chi tiết.
Điều này có thể sẽ củng cố cho lập trường pháp lý của Philippines hiện nay
trong đơn kiện Trung Quốc ra tòa quốc tế.
Nếu
Trung Quốc thua kiện thì đường chín đoạn của họ sẽ bị tuyên là bất hợp pháp. Luật
pháp quốc tế quy định phán quyết của tòa phải được thi hành ngay lập tức, không
được kháng lại.
Trung
Quốc có thể sẽ phản đối nhưng điều đó đồng nghĩa với việc họ bị cô lập vì đó là
một quyết định của quốc tế.
Một quyết
định như vậy cũng sẽ giúp các bên có yêu sách khẳng định chủ quyền của mình
trên biển, ở những nơi mà Trung Quốc tuyên bố thuộc chủ quyền của họ, nhưng luật
pháp quốc tế lại không xem như vậy.
BBC: Lập
trường của Washington là Hà Nội cần có một quan điểm chính trị cởi mở hơn và
tôn trọng nhân quyền. Thế nhưng đối với Hoa Kỳ, căng thẳng hiện nay cũng là mối
đe dọa đến ổn định trong khu vực và tự do hàng hải. Liệu Washington có chủ động
thỏa hiệp hay không? Hay họ sẽ đợi sự thỏa hiệp từ Hà Nội?
Giáo sư
Carl Thayer: Hoa Kỳ không chỉ là một, mà chúng ta có chính quyền Obama
và Quốc hội. Và theo ý kiến của tôi, chính quyền Obama đã thỏa hiệp với Hà Nội
rồi.
Chúng
ta còn nhớ trước khi Chủ tịch Trương Tấn Sang sang thăm Hoa Kỳ, các chính trị
gia cao cấp của Hoa Kỳ đã đề nghị Hà Nội phải có tiến triển về nhân quyền.
Bất chấp
những lời kêu gọi này, Việt Nam lại thực hiện thêm nhiều vụ bắt giữ khác.
Ông
Sang sau đó vẫn sang Hoa Kỳ và mang về hiệp định đối tác toàn diện.
Các báo
cáo của Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ về nhân quyền, mặc dù nhận định rằng nhân quyền tại
Việt Nam vẫn đang tiến triển một cách không đồng đều, nhưng cũng ghi nhận ngày
càng có nhiều nhà thờ được phép hoạt động hơn.
Các nhà
ngoại giao tôi gặp ở Hà Nội cũng cho rằng nhân quyền tại Việt Nam vẫn tiến triển
và Hà Nội đang từng bước đáp ứng các chỉ tiêu do Hoa Kỳ đề ra.
Như vậy,
chúng ta thấy là chính quyền Obama thì cho rằng Việt Nam đang đáp ứng yêu cầu của
Hoa Kỳ, trong khi Quốc hội lại dựa trên hàng loạt vụ bắt bớ các blogger và nhà
bất đồng chính kiến gần đây để bác bỏ điều đó.
Tuy
nhiên tôi cho rằng cuối cùng thì những lợi ích mang tính chiến lược vẫn sẽ được
đặt lên trên nhân quyền.
Hành động
của Trung Quốc, mặc dù ảnh hưởng trực tiếp đến Việt Nam, nhưng cũng đe dọa đến
sự ổn định trong khu vực.
Điều
này buộc Hoa Kỳ phải lựa chọn và tôi nghĩ rằng nhân quyền sẽ bị xem là phụ.
Nguồn: BBC
No comments:
Post a Comment